zakażenia kosmetyków

Obecność mikroorganizmów w kosmetyku może powodować jego rozwarstwienie, zmianę zapachu, a także utratę jego właściwości. Ponadto zanieczyszczony produkt kosmetyczny stanowi zagrożenie zdrowia konsumenta. Dlatego jakość kosmetyków dostępnych na rynku Unii Europejskiej regulują przepisy. Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 r każdy kosmetyk powinien pomyślnie przejść badania mikrobiologiczne, test konserwacji i stabilności. Analizy te wykonywane są w Laboratorium Ekolabos.

 

Wpływ formulacji na ryzyko kontaminacji kosmetyku

Odporność mikrobiologiczna kosmetyków na zakażenia wtórne zależy od wielu czynników. Odpowiednia kompozycja, konserwacja i opakowanie produktu mogą zminimalizować ryzyko zakażenia produktu w trakcie jego użytkowania. W normie PN-EN ISO 29621:2017-04 przedstawione są wytyczne dotyczące oceny ryzyka i identyfikacji produktów o niskim ryzyku mikrobiologicznym. Dla kosmetyków o się niskim ryzyku kontaminacji nie musi być przeprowadzony test obciążeniowy.

Woda

Wedle wspomnianej normy kosmetyki o niskim ryzyku mikrobiologicznym odznaczają się niską aktywnością wody. Dla czystej wody wartość aw wynosi 1. Wzrost stężenia związków rozpuszczalnych powoduje obniżenie ilości wody dostępnej. Wraz ze wzrostem stężenia rozpuszczonych substancji aw spada. Skutkuje to wzrostem ciśnienia osmotycznego roztworu i destabilizacją osłon komórkowych mikroorganizmów. Drobnoustroje obecne w środowisku o niższej aktywności wody niż preferowana zużywają energię na utrzymanie napięcia komórkowego. Wiąże się z tym ograniczenie ilości podziałów, a przez to ograniczony rozwój mikroorganizmów w produkcie. Większość bakterii rozwija się najlepiej w środowisku o aktywności wody powyżej 0,95. Drożdże preferują środowiska, których aw mieści się w przedziale 0,66-0,88. Wartości minimalnej aktywności wody koniecznej do rozwoju poszczególnych drobnoustrojów zebrano w Tabeli 1. Spadek aw w środowisku poniżej wartości minimalnej dla danych mikroorganizmów powoduje pękanie ich osłon komórkowych, co prowadzi do ich śmierci.

DrobnoustrojeMinimalna aktywność wody
Większość bakterii0,90
Pseudomonas aeruginosa0,97
Escherichia coli0,95
Staphylococcus aureus0,86
Większość drożdży i pleśni0,60

Tabela 1. Minimalna aktywność wody konieczna do rozwoju poszczególnych drobnoustrojów na podstawie PN-EN ISO 29621

Alkohol

Wysoka zawartość alkoholu w formulacji powoduje denaturację białek drobnoustrojów. W stężeniu między 10% a 20% alkohol działa bakteriostatycznie. Natomiast w produktach o zawartości alkoholu ≥ 20% wzrost drobnoustrojów jest zahamowany. Dla kosmetyków o wysokiej zawartości alkoholu nie musi być wykonywany test konserwacji.

 

 

pH

Większość drobnoustrojów toleruje szeroki zakres pH w środowisku. Utrzymanie obojętnego odczynu wewnątrz komórek drobnoustrojów możliwe jest dzięki regulacji stężenia jonów wodorowych. W przypadku skrajnych wartości pH w produkcie, drobnoustroje pożytkują energię na utrzymanie odpowiedniego stężenia jonów H+.  Skutkuje to spowolnieniem rozwoju drobnoustrojów.  Dlatego produkty o pH ≤3 lub ≥10 określane są jako kosmetyki o niskim ryzyku mikrobiologicznym i nie muszą być dla nich przeprowadzane testy obciążeniowe.

Produkcja i opakowanie

Na ryzyko kontaminacji produktu wpływ mają też inne czynniki niż skład kosmetyku. Jednym z nich jest temperatura konfekcjonowania użyta podczas produkcji. Kosmetyki konfekcjonowane w temperaturze powyżej 60°C odznaczają się niskim ryzykiem mikrobiologicznym.  Bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na ryzyko zakażenia produktu przez konsumenta ma rodzaj opakowania. Mniejszym ryzykiem mikrobiologicznym obarczone są kosmetyki w opakowaniach z dozownikiem lub atomizerem. Znacznie redukują one szanse na przedostanie się drobnoustrojów należących do mikroflory skóry do produktu.

 

Test konserwacji kosmetyków

Test obciążeniowy produktów kosmetycznych wykonywany jest według zaleceń PN-EN ISO 11930:2019-03. Celem wykonania testu jest sprawdzenie skuteczności zakonserwowania gotowego produktu. Badanie polega na kontaminacji drobnoustrojami, które najczęściej zakażają kosmetyki. Analizowany produkt dzielony jest na 5 próbek o wadze 20 g lub objętości 20 ml. Każda z nich kontaminowana jest zawiesiną odpowiedniego drobnoustroju. Stanowią je kolejno: Escherichia coli, Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa, Candida albicans i Aspergillus brasiliensis.  Zawiesina ta powinna zawierać 1×107-1×108 jtk/ml dla bakterii oraz 1×106-1×107 jtk/ml dla grzybów. Następnie po 7, 14 i 28 dniach przeprowadzane są szczegółowe badania, które mają określić ilość obecnych mikroorganizmów w próbce. Jest ona porównywana do ilości drobnoustrojów w czasie T0 czyli bezpośrednio po kontaminacji. Dane te są konieczne do obliczenia wartości redukcji przedstawionej w postaci logarytmu. Aby produkt pozytywnie przeszedł test obciążeniowy, ilość drobnoustrojów obecnych w skontaminowanych próbkach powinna spadać lub nie wzrastać.

Ogólnopolskie Biuro Obsługi Klienta       22 379 25 20