Chemiczno-termiczna dezynfekcja tekstyliów

Dezynfekcja tekstyliów w procesie prania (w tym odzieży) to proces usuwania mikroorganizmów takich jak bakterie, grzyby, wirusy, prątki, spory za pomocą preparatów biobójczych przeznaczonych do tego celu, z wykorzystaniem pralnic automatycznych.

Czynności związane z praniem odzieży i tekstyliów towarzyszą nam od setek lat.
Pierwsze wzmianki o praniu z wykorzystaniem urządzeń pralniczych pochodzą z roku 1851, w którym to pierwszą pralkę zbudował Amerykanin James King. Wynalazek ten był fenomenem na skalę światową, a jego stworzenie miało na celu przyspieszyć i usprawnić pracę towarzyszące czyszczeniu materiałów. Urządzenie to jednak znacznie różniło się od znanych w teraźniejszości pralek automatycznych. Podstawowym zadaniem procesu prania jest odświeżenie tekstyliów, a także usunięcie plam powstałych podczas użytkowania. Przez lata definicja prania jednak nieco ewoluowała. Nie jest to już proces służący tylko odświeżeniu. Szeroko pojęty proces prania otrzymał także nową funkcję jaką jest termiczna dezynfekcja. Z biegiem lat świadomość na temat występujących w środowisku bakterii, grzybów, czy wirusów znacznie wzrosła.

Aktualnie naukowcom znany jest szereg patogenów cechujących się znaczną tolerancją na zmiany temperatur. Co za tym idzie, wykazujących odporność na wysokie temperatury.
Co zatem w przypadku, gdy wysoka temperatura nie wystarczy? Z ratunkiem przychodzą produkty do chemiczno-termicznej dezynfekcji, czyli proszki lub płyny do prania z dodatkiem substancji biobójczej.

Produkty biobójcze w procesie prania

Rynek produktów biobójczych wciąż się rozwija. Obok najpopularniejszego typu preparatów, czyli środków do dezynfekcji rąk i powierzchni przez spryskiwanie, pojawiają się nowe, a wśród nich omawiane wyroby służące do chemiczno-termicznej dezynfekcji. Produkty tego typu mają najczęściej formę płynu, proszku, żelu lub kapsułek. Nie postać jest tu jednak najważniejsza, a dodatek substancji czynnej, której zadaniem jest usunięcie szkodliwych mikroorganizmów z powierzchni tkaniny. Wśród substancji dodawanych do płynów piorących dużą popularnością cieszą się, np. związki z grupy czwartorzędowych soli amonowych (DDAC / ABDAC). Ze względu na swoją delikatność, a zarazem skuteczność dezynfekcji stanowią wydajne połączenie z niejonowymi oraz anionowymi środkami powierzchniowo czynnymi stosowanymi w standardowych proszkach.

Norma badawcza

W roku 2015 opracowano metodykę badawczą służącą do oceny skuteczności procesu chemiczno-termicznej dezynfekcji tekstyliów. Norma PN-EN 16616 jest metodyką nośnikową opisującą postepowanie w przypadku badań środków biobójczych pod kątem zwalczania szkodliwych patogenów w przebiegu prania. Podstawowym zadaniem metodyki jest ocena, czy dana substancja czynna występująca w produkcie piorącym wykazuje skuteczność w zakładanym procesie dezynfekcji. Drugim niezwykle ważnym elementem są praktyczne warunki stosowania środka piorącego, które należy odwzorować w badaniu laboratoryjnym.

W etapie tym należy uwzględnić temperaturę, czas kontaktu, a także obecność substancji obciążeniowych, co ma symulować warunki rzeczywiste. Urządzenie pralnicze, na którym badania są wykonywane musi odpowiadać wymaganiom ściśle określonym w metodyce (punkt 5.3.2.18 Pralnica i przygotowanie maszyny) „Dezynfekcja chemiczno-termiczna tekstyliów – Metoda badania i wymagania (faza 2, etap 2).”
Jeżeli faktyczne warunki stosowania produktu różnią się od wymagań zawartych  w metodyce, zadaniem producenta staje się określenie skutecznej dawki dezynfektanta podczas testu.

Zastosowanie metodyki

Chemiczno-termiczna dezynfekcja tekstyliów znajdzie zastosowanie wszędzie tam, gdzie utrzymywanie wysokiego poziomu higieny zdaje się być szczególnie istotne.
Mowa oczywiście o szpitalach, placówkach opieki zdrowotnej, gabinetach rehabilitacyjnych, domach opieki społecznej, czy przychodniach. Dbałość o proces dezynfekcji jest również ważna z punktu widzenia żłobków, przedszkoli, szkół oraz całego obszaru przemysłowego. W tym utrzymywania sterylności odzieży pracowników zakładów pracujących z żywnością, suplementami diety, czy technologiami farmaceutycznymi. Standardowy proces prania z użyciem produktów bez substancji biobójczej w składzie mógłby okazać się niewystarczający.

Wymagania rejestracyjne produktów biobójczych

Zgodnie z wymaganiami Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych w Polsce, produkt biobójczy służący do dezynfekcji prania rejestrowany w tzw. procedurze narodowej powinien posiadać badania wg. omawianej metodyki PN-EN 16616 oraz opcjonalnie według PN-EN 14476 „Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne. Ilościowa zawiesinowa metoda określania wirusobójczego działania chemicznych środków dezynfekcyjnych i antyseptycznych stosowanych w obszarze medycznym. Metoda badania i wymagania”, a także PN-EN 14348 „Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne – Ilościowa zawiesinowa metoda określania prątkobójczego działania chemicznych środków dezynfekcyjnych i aseptycznych stosowanych w obszarze medycznym w tym środków do>dezynfekcji narzędzi Metoda badania i wymagania”.

Procedura europejska cechuję się natomiast nieco szerszymi wymaganiami opisanymi przez Europejską Agencję Chemikaliów (ECHA) w przewodniku „Guidance on the Biocidal Products Regulation Volume II Efficacy – Assessment and Evaluation (Parts B+C) Version 3.0 April 2018”. W przypadku procedury europejskiej oprócz metodyki PN-EN 16616, produkt powinien posiadać testy wg. PN-EN 13727, PN-EN 13624, PN-EN 14348 oraz w kwestii deklaracji skuteczności wirusobójczej wg. PN-EN 14476.

Szczepy wzorcowe oraz procedura badania

Szczepami referencyjnymi wskazanymi w metodyce są: Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli (K12), Staphylococcus aureus, Enterococcus hirae, Enterococcus faecium w zakresie bakterii; Candida albicans, Aspergillus brasiliensis dla grzybów oraz Mycobacterium avium i Mycobacterium terrae w kontekście badania skuteczności prątkobójczej. Istnieję również możliwość skorzystania ze szczepów opcjonalnych, np. wirusów. Należy jednak pamiętać, że jeżeli stosowane są dodatkowe mikroorganizmy powinny być inkubowane w optymalnych warunkach wzrostu (temperatura, czas, atmosfera, podłoża).

Procedura badawcza polega na przygotowaniu nośnika wykonanego z tkaniny bawełnianej. Nośnik pokrywany jest drobnoustrojami chorobotwórczymi z obecnością odwirowanej krwi baraniej, suszony, a następnie umieszczany w bawełnianych woreczkach. Po ulokowaniu w urządzeniu pralniczym są gotowe do przeprowadzenia procesu dezynfekcji. Proces przeprowadza się w temperaturze < 60 °C lub ≥ 60 °C i dotyczy on wyłącznie etapu właściwego. Dopuszcza się także możliwość badania po tak zwanym praniu / namaczaniu wstępnym, które ma na celu wstępne oczyszczenie badanych tekstyliów. Wiąże się to jednak z koniecznością zamieszczenia stosownej informacji w instrukcji stosowania produktu. Po zakończonym etapie prania nośniki przenosimy do próbówek, a następnie przeprowadzamy część właściwą testu, czyli badania. Po zakończeniu analiz obliczamy współczynnik redukcji.

Produkty badane w temperaturze < 60 °C uważane są za skuteczne, gdy po trzech powtórzeniach badawczych współczynnik redukcji bakterii oraz prątków wynosi więcej niż 7 logarytmów. W przypadku grzybów minimalny stopień redukcji musi natomiast osiągnąć > 6 log. Testy przeprowadzane w warunkach ≥ 60 °C powinny osiągnąć analogiczną wartość większą niż 7 logarytmów. Zarówno dla szczepów bakterii, grzybów, jak i prątków, a także dodatkowych mikroorganizmów testowych dostosowanych do praktycznej funkcji produktu.
Ponad to w 100 ml płynu piorącego/dezynfekcyjnego nie powinno wykrywać się żadnych mikroorganizmów.

Podsumowanie

Badania wg. metodyki PN-EN 16616 wymagają zastosowania specjalnego urządzenia pralniczego, a także udziału wyspecjalizowanej załogi laboratoryjnej. Badanie to stanowi swego rodzaju nisze na rynku usług laboratoryjnych ze względu na konieczność posiadania wykwalifikowanej kadry. Laboratoria posiadające techniczne zaplecze i oferujące dane testy pomogą w doborze zakresu badawczego niezbędnego w zakresie potrzeb producenta.